Tên di sản : Nhà thờ họ Nguyễn Hữu

Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa

Loại di tích : Di tích lịch sử

Sô quyết định : Số 3982/QĐ-UBND

Giới thiệu

Trước kia, nhà thờ được kết cấu theo chiều dọc hình chữ nhất (-) gồm 1 gian Tiền đường và 1 gian Hậu cung. Hiện nay, Nhà thờ được làm theo kết cấu hình chữ Đinh (J) gồm 3 gian Tiền đường, 1 gian Trung đường và 1 gian Hậu cung. Từ ngoài vào trong gồm có các công trình sau:

Cổng: Xây các cột trụ, được bố trí thành một cửa chính và một cửa phụ. Cửa chính có kích thước rộng 2m, cửa phụ có kích thước rộng 1,7m. Các cột trụ được làm theo kiểu đăng đối nhau gồm hai cột chính ở giữa và hai cột thấp hơn ở cửa phụ. Ngoài ra còn có các cột thấp hơn ở hai bên của cột chính và cột phụ. Các cột được xây vuông (0,4m x 0,4m) và có kích thước như sau: Cột chính cao 4,8m, cột phụ cao 15m, cột con cao 2,7m. Khoảng cách từ cột chính đến cột con là 0,5m, từ cột con đến cột phụ là 0,5m. Liên kết giữa các cột là tường xây bằng gạch cao 0,7m. Từ các cột chính và các cột phụ được làm cánh cửa bằng sắt đơn giản nhằm giúp cho việc bảo vệ nhà thờ được tốt.

Sân: hình chữ nhật, nằm ngang so với toàn bộ không gian của nhà thờ. Diện tích của sân 33m2 (chiều dài 11m; chiều rộng 3m), lát gạch bát màu đỏ.

Tiền đường: Tiếp giáp với sân là nhà Tiền đường có kích thước chiều dài 7m; rộng 5,8m, cao 6,1m, xây theo kiểu mái cuốn vòm, ở phía ngoài tạo thành hai tầng mái dán ngói vây, bờ nóc đắp hình lưỡng long chầu hổ phù, tường hồi xây bít đốc tay gai. Phần cổ diêm nối hai tầng mái được chia thành 3 ô theo bước gian, đắp trang trí hình chim phượng và tứ quý. Phía dưới gồm 2 cột hiên tròn, được nối liền với nhau giằng mái. Hiên chạy dọc theo chiều dài của ngôi nhà, có kích thước chiều rộng 1,3m, cao 2,9m.

Từ hiên vào trong nhà Tiền đường được ngăn cách bơi 3 cửa cuốn vòm. Kích thước của cửa giữa lớn hơn hai cửa bên chiều cao 2,2m, rộng 1,2m. Hai cửa bên có kích thước cao 2,1m, rộng 1m. Các cánh cửa được làm bằng gỗ theo kiểu cửa bức bàn.

Trung đường: là gian nối liền giữa Tiền đường và Hậu cung. Trước kia phần trung đường này được ngăn cách với Hậu cung bởi hệ thống cửa lá Sách (hiện còn tác cối cửa bằng đá). Khi xây thêm nhà Tiền đường các cửa này đã không còn dùng ảnh. Hiện nay, Trung đường có diện tích dài 3m, rộng 4,5m nối liền với Tiền đường, tại gian giữa và ngăn cách bởi ba cửa gỗ được làm theo kiểu cuốn vòm. Cửa giữa có ích thước chiều cao 2,1m; rộng 1m. Hai cửa bên có kích thước cao 2,1m, rộng 0.8m. Các cánh cửa được làm bằng gỗ theo kiểu cửa bức bàn. Phía trên tường tiếp giáp với nhà Tiền đường vẽ bức bích họa theo kiểu cuốn thư. Hai bên cuốn thư trang trí hoa văn vân mây và phong cảnh; ở giữa vẽ bộ tam sự gồm lư hương, bình hoa và ống hương.

Hậu cung: gồm 1 gian có diện tích dài 3m, rộng 4,5m, được nối liền và thông với Trung đường bằng hai cửa cuốn vòm có kích thước bằng nhau, cao 2,05m; rộng 0,65m, ở giữa xây thành ô trống vuông, bên trên đắp chữ “Thọ”. Bên trên chữ thọ vẽ hình lưỡng long chầu nhật, hai bên vẽ trang trí hình chim phượng, hoa lá và vân mây cách điệu. Tường hồi trong cùng của Hậu cung cũng được vẽ hình lưỡng long chầu nhật. Toàn bộ nhà Hậu cung và Trung đường được xây cuốn vòm, phía trên làm theo kiểu chồng diêm hai tầng mái và dán ngói vẩy.

Về hệ thống thờ tự:

Hiện nay, nhà thờ gồm 2 bệ thờ:

Bệ thứ nhất: ở giữa đặt khám thờ, long ngai, thần vị của Đệ nhất Lâm Quận tôn thần và Đệ nhị Triều Quận tôn thần. Bên tả đặt bát hương tổ cô, bên hữu đặt bát hương thờ thổ thần.

Bệ thứ hai: đặt long ngai của dòng họ và các đồ thờ như: bát hương, mâm bồng, lồng quả, khay mịch, đài chén,...với nhiều chất liệu như gỗ, đồng, gốm, sứ phù hợp với không gian thờ tự tại nhà thờ. Ngoài các bệ thờ trên còn có bốn bát hương thờ của bốn chỉ trong dòng họ được xây ở hai bên tường hồi. Với những công trình kiến trúc và những di vật đang còn lưu giữ tại Nhà thờ họ Nguyễn Hữu cho thấy đây là di tích có giá trị cần được xếp hạng bảo vệ.